Zawód ratownika medycznego został oficjalnie uznany za zawód medyczny w Polsce z chwilą wejścia w życie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym, która została przyjęta 8 września 2006 roku. Ustawa ta zdefiniowała ramy prawne dla działania systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego oraz określiła role, obowiązki i uprawnienia ratowników medycznych jako części tego systemu.
Ustawa o Państwowym Ratownictwie Medycznym z dnia 8 września 2006 roku:
- precyzuje wymagane kwalifikacje zawodowe ratowników medycznych, a także określa konieczność ciągłego podnoszenia ich kwalifikacji poprzez uczestnictwo w kursach i szkoleniach;
- wskazuje na zakres obowiązków ratowników medycznych, w tym na ich rolę w zapewnianiu natychmiastowej pomocy medycznej, ocenę stanu zdrowia poszkodowanych, a także na zasady postępowania w sytuacjach kryzysowych;
- ustala zasady współpracy ratowników medycznych z innymi służbami zaangażowanymi w system ratownictwa medycznego, takimi jak pogotowie ratunkowe, straż pożarna czy policja;
- określa prawa pacjenta w kontekście działań ratowniczych oraz obowiązki ratownika medycznego, w tym obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej i prawidłowego dokumentowania podjętych działań;
- wskazuje na rolę ratowników medycznych w systemie zarządzania kryzysowego i ich uczestnictwo w działaniach mających na celu zapobieganie kryzysom zdrowotnym lub minimalizowanie ich skutków.
Należy pamiętać, że niezmiernie ważną rolę w kształtowaniu profesjonalizmu i etyki zawodowej wśród ratowników medycznych pełni Samorząd Ratowników Medycznych.
Jako organ reprezentujący interesy tego środowiska zawodowego, samorząd odpowiada za promowanie wysokich standardów etycznych i profesjonalnych, które są kluczowe dla utrzymania zaufania publicznego i skuteczności w niesieniu pomocy medycznej.
Samorząd odgrywa również kluczową rolę w zapewnieniu, że ratownicy medyczni przestrzegają zasad etyki zawodowej. Przez ustanawianie i egzekwowanie kodeksu etycznego, samorząd zapewnia, że wszyscy ratownicy medyczni działają w najlepszym interesie pacjentów, zachowując przy tym najwyższe standardy opieki.
Kto może wykonywać zawód ratownika medycznego?
Zawód ratownika medycznego jest zawodem zaufania publicznego i może być wykonywany wyłącznie przez osoby, które spełniają rygorystyczne wymogi określone w Ustawie o Państwowym Ratownictwie Medycznym.
Niezbędnym do wykonywania zawodu ratownika jest posiadanie dyplom ukończenia studiów wyższych na kierunku ratownictwo medyczne lub innego dokumentu potwierdzającego uzyskanie kwalifikacji w zakresie ratownictwa medycznego, wydanego przez właściwą jednostkę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub za granicą – wówczas musi być on nostryfikowany na terytorium Polski zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Dodatkowo ratownik medyczny musi być wpisany do rejestru ratowników medycznych (RPRM – Rejestr Państwowego Ratownictwa Medycznego), co jest potwierdzeniem jego uprawnień do wykonywania zawodu i gwarantuje, że posiada on niezbędną wiedzę oraz umiejętności.
Ustawa nakłada na ratowników medycznych obowiązek ciągłego podnoszenia kwalifikacji zawodowych poprzez uczestnictwo w kursach i szkoleniach w zakresie niezbędnym do wykonywania zawodu, co pozwala na aktualizację wiedzy medycznej i doskonalenie umiejętności praktycznych.
Tylko osoby spełniające te kryteria mogą podejmować się zadań ratowniczych i opiekować się pacjentami w sytuacjach nagłego zagrożenia zdrowia i życia.
Jak zostać ratownikiem medycznym?
Aby zostać ratownikiem medycznym, kandydat musi spełnić następujące kryteria:
- posiadać pełną zdolność do czynności prawnych, co oznacza być pełnoletnim i niepodlegającym ubezwłasnowolnieniu;
- być w stanie zdrowia umożliwiającym wykonywanie zawodu ratownika medycznego, co jest potwierdzone orzeczeniem lekarskim;
- wykazać się znajomością języka polskiego na poziomie wystarczającym do wykonywania zawodu, co potwierdza złożone oświadczenie. Ten wymóg nie dotyczy osób, które ukończyły studia wyższe na kierunku ratownictwa medycznego prowadzone w języku polskim lub szkołę policealną kształcącą w tym języku;
- spełnić jeden z następujących warunków edukacyjnych:
- rozpocząć studia wyższe na kierunku ratownictwo medyczne przed 1 października 2019 r. i uzyskać tytuł licencjata lub magistra.
- rozpocząć studia po roku akademickim 2018/2019, zgodnie z ustawą o szkolnictwie wyższym i nauce, i uzyskać tytuł licencjata oraz zdać Państwowy Egzamin z Ratownictwa Medycznego,
- rozpocząć naukę w publicznej lub niepublicznej szkole policealnej przed 1 marca 2013 r. i uzyskać dyplom ratownika medycznego,
- posiadać dyplom ratownika medycznego wydany poza UE, uznany w Polsce, oraz prawo pobytu na terytorium RP,
- posiadać kwalifikacje nabyte w państwie członkowskim UE, uznane w Polsce zgodnie z ustawą o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych.
Podsumowując: obecne przepisy dotyczące wykonywania zawodu ratownika medycznego w Polsce nie wymagają od kandydatów posiadania tytułu magistra.
Kwalifikacje do pracy w tym zawodzie można uzyskać po ukończeniu 3-letnich studiów licencjackich na kierunku ratownictwo medyczne. Daje to absolwentom prawo do wykonywania zawodu oraz do wpisu do odpowiedniego rejestru zawodowego.
Absolwenci studiów licencjackich z ratownictwa medycznego, którzy chcą pogłębiać swoją wiedzę i specjalizować się w innych dziedzinach medycznych lub zdrowotnych, mogą kontynuować naukę na studiach drugiego stopnia, np. na kierunku zdrowie publiczne.
Studia magisterskie nie są jednak wymagane do praktykowania zawodu ratownika medycznego, ale mogą poszerzać kompetencje zawodowe i otwierać nowe ścieżki kariery w obszarze zarządzania w ochronie zdrowia, edukacji zdrowotnej czy badaniach naukowych związanych ze zdrowiem publicznym.
W toku kształcenia przyszli ratownicy medyczni odbywają staż w jednostkach Państwowego Systemu Ratownictwa Medycznego, szpitalach i innych placówkach medycznych. Praktyka ta pozwala na zdobycie bezpośredniego doświadczenia pod okiem doświadczonych specjalistów.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, każda osoba, która chce zostać ratownikiem medycznym i rozpoczęła studia na kierunku ratownictwo medyczne po roku akademickim 2018/2019, musi zdać Państwowy Egzamin z Ratownictwa Medycznego, niezależnie od tego, czy uzyskała tytuł licencjata, czy magistra. Egzamin ten jest wymagany do uzyskania prawa do wykonywania zawodu ratownika medycznego w Polsce.
W przypadku osób, które rozpoczęły studia przed tą datą, czyli przed 1 października 2019 roku, wymóg zdania Państwowego Egzaminu z Ratownictwa Medycznego nie był początkowo wprowadzony. Jednak aby zachować spójność i jakość kształcenia, wszystkim nowym absolwentom, niezależnie od posiadanych tytułów, zaleca się potwierdzenie swoich kwalifikacji przez zdanie tego egzaminu.
Aby móc legalnie wykonywać zawód ratownika medycznego w Polsce, po zdaniu Państwowego Egzaminu z Ratownictwa Medycznego konieczne jest zarejestrowanie się w Centralnym Rejestrze Ratowników Medycznych. Jest to oficjalna baza danych zawierająca informacje o osobach uprawnionych do wykonywania zawodu ratownika medycznego w Polsce.
Rejestr ten jest obecnie prowadzony przez Krajową Izbę Ratowników Medycznych (KIRM), która jest samorządem zawodowym ratowników medycznych w Polsce i odpowiada za nadzór nad właściwym wykonywaniem zawodu ratownika medycznego, promowanie edukacji i podnoszenie kwalifikacji zawodowych członków, a także za prowadzenie rejestru osób uprawnionych do wykonywania tego zawodu.
Uprawnienia ratownika medycznego
Uprawnienia ratownika medycznego określone w Ustawie o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz w przepisach wykonawczych do niej dają temu zawodowi szeroki zakres kompetencji w działaniach obejmujących udzielanie pomocy medycznej. Są ściśle związane z jego odpowiedzialnością za życie i zdrowie pacjentów w sytuacjach kryzysowych.
Oto najważniejsze uprawnienia ratowników medycznych.
- Ocena stanu zdrowia. Ratownicy medyczni są uprawnieni do przeprowadzania wstępnej oceny stanu zdrowia pacjenta w celu ustalenia priorytetów działań ratunkowych i medycznych.
- Udzielanie pierwszej pomocy. Mogą udzielać niezbędnej pierwszej pomocy przedmedycznej oraz pomocy medycznej w stanach nagłego zagrożenia zdrowia, do czasu przybycia zespołu ratownictwa medycznego.
- Wykonywanie czynności ratunkowych. Są uprawnieni do wykonywania określonych medycznych czynności ratunkowych, w tym resuscytacji krążeniowo-oddechowej, stabilizacji stanu pacjenta i zapewnienia podstawowych funkcji życiowych.
- Stosowanie środków farmakologicznych. W określonych sytuacjach ratownicy medyczni mogą stosować niektóre leki, aby ustabilizować stan pacjenta lub zminimalizować ból, zawsze zgodnie z obowiązującymi procedurami medycznymi.
- Dokonywanie transportu medycznego. Są uprawnieni do przewożenia pacjentów w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego do najbliższej placówki medycznej, zapewniając ciągłość udzielanej pomocy.
- Udział w działaniach edukacyjnych. Mogą również uczestniczyć w działaniach edukacyjnych i promujących zdrowy styl życia, a także uczyć podstaw pierwszej pomocy w społeczności lokalnej.
Zakres obowiązków ratownika medycznego
Uprawnienia i obowiązki ratownika medycznego są ze sobą ściśle związane. Aby je zróżnicować, warto zdać sobie sprawę, że uprawnienia dają ratownikom medycznym możliwości działania w określony sposób, natomiast obowiązki definiują, co konkretnie jest od nich wymagane w ramach tych możliwości.
Obowiązki ratownika medycznego obejmują:
- udzielanie pierwszej pomocy – obowiązek natychmiastowego reagowania i udzielania pierwszej pomocy medycznej osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego;
- podawanie leków – obowiązek podawania leków zgodnie z aktualnymi protokołami medycznymi i wiedzą;
- transport medyczny – obowiązek bezpiecznego transportu pacjentów do placówki medycznej z zapewnieniem ciągłości udzielanej pomocy;
- współpraca z innymi służbami – obowiązek współpracy z zespołami ratownictwa medycznego i innymi służbami zaangażowanymi w akcje ratunkowe;
- dokumentowanie działań ratowniczych – obowiązek dokładnego dokumentowania wszelkich podjętych działań ratunkowych i medycznych dla zapewnienia ciągłości opieki nad pacjentem;
- utrzymanie sprzętu ratowniczego – obowiązek dbałości o sprzęt i wyposażenie ratownicze, utrzymanie ich w gotowości do użycia.
Gdzie może pracować ratownik medyczny?
Ratownicy medyczni odgrywają kluczową rolę w strukturach Państwowego Ratownictwa Medycznego (PRM), gdzie ich głównym polem działania są placówki medyczne, w tym Szpitalne Oddziały Ratunkowe (SOR) oraz Zespoły Ratownictwa Medycznego (ZRM), zarówno te naziemne, jak i lotnicze.
W skład ZRM wchodzą zespoły specjalistyczne z co najmniej trzema osobami, w tym lekarzem i pielęgniarką systemową lub ratownikiem, oraz zespoły podstawowe składające się z dwóch osób uprawnionych do interwencji medycznych – jedną z nich jest pielęgniarka systemowa lub ratownik.
Ratownicy medyczni mogą również angażować się w szereg innych działań poza podmiotami leczniczymi, takich jak udzielanie pomocy w ramach ratownictwa górskiego, narciarskiego, wodnego, górniczego, a także w Morskiej Służbie Poszukiwania i Ratownictwa.
Ich umiejętności są niezbędne także w jednostkach Ministerstwa Obrony Narodowej, w ochronie przeciwpożarowej, przy realizacji zadań antyterrorystycznych, w Straży Granicznej, podczas zabezpieczenia medycznego imprez masowych, przy transporcie sanitarnym, w izbach wytrzeźwień. Mogą pracować także jako dyspozytorzy medyczni.
Przeczytaj również: