W dzisiejszych czasach coraz większą rolę odgrywa projektowanie uniwersalne, które ma na celu stworzenie przestrzeni, usług i produktów, które są dostępne dla wszystkich. Jednak często zapominamy o tym, że niepełnosprawność należy do jednej z grup, która wymaga szczególnej uwagi w kwestii projektowania. W przypadku studentów z niepełnosprawnościami, projektowanie uniwersalne jest kluczowym aspektem ich codziennego życia.

Projektowanie uniwersalne, nazywane również projektowaniem dostępnym lub projektowaniem dla wszystkich, to podejście do projektowania, które ma na celu stworzenie przestrzeni i produktów, które są dostępne i przyjazne dla wszystkich ludzi, niezależnie od ich wieku, umiejętności czy zdolności. Skupia się na eliminowaniu barier, które mogą utrudniać korzystanie z przestrzeni czy produktów dla osób z niepełnosprawnościami lub innych grup znajdujących się w mniejszości.

Dostępność dla wszystkich użytkowników

Głównym celem projektowania uniwersalnego jest stworzenie przestrzeni i produktów, które są dostępne dla wszystkich użytkowników, niezależnie od ich umiejętności. Dostępność powinna być gwarantowana zarówno dla osób z niepełnosprawnościami fizycznymi, jak i sensorycznymi, ale także dla osób starszych, dzieci, kobiet w ciąży i innych grup, które mogą mieć trudności w korzystaniu z tradycyjnych rozwiązań projektowych.

Ergonomia

Projektowanie uniwersalne powinno uwzględniać ergonomię, czyli naukę o dostosowywaniu przestrzeni i produktów do potrzeb i możliwości użytkowników. Przedmioty powinny być łatwe w obsłudze, a przestrzenie wygodne, aby umożliwiać użytkownikom swobodne poruszanie się i korzystanie z nich. Na przykład, odpowiednio wysokie, dostępne rampy, udogodnienia dla osób niewidomych i słabowidzących czy zrozumiale oznaczone przyciski w windach mogą znacznie poprawić dostęp do przestrzeni publicznych.

Elastyczność i adaptowalność

Przestrzenie powinny być projektowane w taki sposób, aby możliwe było łatwe dostosowanie ich do różnych potrzeb i wymagań użytkowników. Elastyczne rozwiązania meblowe, które można przesuwać, składać czy dostosowywać do różnych celów, mogą być użyteczne dla osób z różnymi umiejętnościami lub w różnych kontekstach.

Komunikacja

Kluczowym elementem projektowania uniwersalnego jest odpowiednia komunikacja z użytkownikami. Projektanci powinni zapewnić, że wszelkie informacje, wskazówki czy oznaczenia są zrozumiałe dla wszystkich. Ważne jest również uwzględnienie różnych stylów uczenia się oraz języków czy potrzeb dotyczących komunikacji niewerbalnej.

Stwarzanie bezpiecznych przestrzeni

Projektowanie uniwersalne powinno również mieć na uwadze bezpieczeństwo użytkowników. Przestrzenie i produkty powinny być zaprojektowane tak, aby minimalizować ryzyko wypadków i obrażeń. Na przykład, unikanie śliskich powierzchni, ostrych krawędzi czy skomplikowanych systemów kontroli może zwiększyć bezpieczeństwo dla wszystkich użytkowników.

Estetyka

Projektowanie uniwersalne nie oznacza rezygnacji z estetyki ani oferowania jednostajnego, uproszczonego designu. Przeciwnie, estetyka powinna być integralną częścią projektu, który może być atrakcyjny i przyjemny dla wszystkich użytkowników. Różnorodność estetyczna ma duże znaczenie, ponieważ gust i preferencje dotyczące kolorów, wzorów czy materiałów mogą się różnić w zależności od indywidualnych upodobań i kulturowych kontekstów.

 

Projektowanie uniwersalne polega na tworzeniu przestrzeni i produktów, które są dostępne dla wszystkich użytkowników, niezależnie od ich wieku czy umiejętności. Eliminuje ono bariery, które utrudniają korzystanie z przestrzeni publicznych i produktów dla osób z niepełnosprawnościami i innych grup znajdujących się w mniejszości. Zasady projektowania uniwersalnego opierają się na dostępności dla wszystkich użytkowników, uwzględnianiu ergonomii, elastyczności  i adaptowalności, odpowiedniej komunikacji, tworzeniu bezpiecznych przestrzeni oraz estetyce.

Projektowanie uniwersalne jest nie tylko etycznym wyborem, ale także korzystnym dla społeczeństwa jako całości, ponieważ stwarza bardziej integracyjne i odpowiednie dla wszystkich przestrzenie, które mogą być wykorzystywane przez różnorodne grupy ludzi. Projektowanie uniwersalne dla studentów z niepełnosprawnościami nie powinno być postrzegane jako trudność czy obciążenie, lecz jako szansa do stworzenia otoczenia, które jest przyjazne i dostępne dla wszystkich. Właściwie dostosowane przestrzenie i usługi nie tylko ułatwiają codzienne życie studentów, ale również przyczyniają się do ich aktywnego uczestnictwa w procesie edukacji i równości szans.

 

Bibliografia

  1. Gajda, J. (red.) (2018). Projektowanie uniwersalne w architekturze. Wydawnictwo Naukowe PWN.
  2. Dąbrowska, A. (2013). Projektowanie dla wszystkich. Wybrane wytyczne i metody projektowania uniwersalnego. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej.
  3. Górski, P., Ostrowska, A. (2017). Projektowanie uniwersalne jako wyzwanie dla nowoczesnej architektury. Wydawnictwo Politechniki Opolskiej.
  4. Karsznia, S., Długosz, K. (2015). Przestrzeń dla wszystkich. Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej.
  5. Kwiatkowska-Ciotucha, D. (2014). Projektowanie dla wszystkich – od teorii do praktyki. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
  6. Śróda-Meurer, K., Stępień, A. (2006). Projektowanie dla wszystkich. Wydawnictwo Instytutu Wzornictwa Przemysłowego.
  7. Yaremko, L. (2012). Projektowanie uniwersalne w architekturze. Wydawnictwo SARP.
  8. Załuska-Kotur, M. (red.) (2011). Projektowanie dla wszystkich. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej.

 

Autor tekstu

Katarzyna Czemierska

Audytor dostępności architektonicznej, informacyjno-komunikacyjnej oraz cyfrowej. Trener, szkoleniowiec. Autorka poradnika dla studentów oraz wykładowców „Prawa i obowiązki studentów i doktorantów z niepełnosprawnością na polskich uczelniach”. Propagatorka przełamywania stereotypów dotyczących osób z niepełnosprawnością. Angażuje się w włączanie osób z niepełnosprawnością w każdą sferę życia. Prowadzi szkolenia z zakresu savoir-vivre wobec osób z niepełnosprawnością, projektowania uniwersalnego w kontekście niepełnosprawności, dostępności i wiele innych. Katarzyna jest bardzo zaangażowana we wspieranie osób z niepełnosprawnościami i pomaganie im w osiągnięciu ich celów. Stara się budować indywidualne podejście do każdego uczestnika, dostosowując treningi i ćwiczenia do ich potrzeb i możliwości. Doceniając różnorodność i indywidualność każdej osoby, Katarzyna skupia się na rozwijaniu umiejętności funkcjonalnych, integracji społecznej i promowaniu samodzielności.

Publikacja została sfinansowana w ramach projektu nr POWR.03.05.00-00-A094/19 pt. „Dostępna bez barier Powiślańska Szkoła Wyższa” ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach: Osi Priorytetowej: III Szkolnictwo wyższe dla gospodarki i rozwoju, Działania 3.5 Kompleksowe programy szkół wyższych, Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020.

Data sporządzenia artykułu: 28.11.2023 r.