W procesie dydaktycznym osoby z niepełnosprawnością mogą napotkać wiele trudności, które utrudniają im zdobycie wiedzy i umiejętności. Warto zrozumieć, że każda niepełnosprawność jest inna i wymaga indywidualnego podejścia. Jednak istnieje kilka obszarów, które mogą stanowić wyzwanie w pracy z osobami z niepełnosprawnością.

Jednym z najczęstszych problemów jest brak dostępności materiałów dydaktycznych dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Osoby niewidome potrzebują materiałów w formacie dostosowanym do czytania za pomocą technologii takiej jak czytnik ekranowy, który odczytuje tekst na głos. Należy także zapewnić tekst w formie alternatywnej, takie jak pliki dźwiękowe, powiększone czcionki, odpowiedni kontrast. Konieczne jest również dostarczenie niewidomym odpowiednich narzędzi, na przykład klawiatury Braille’a, które umożliwią im odbieranie informacji.

Osoby niesłyszące natomiast potrzebują napisów lub tłumacza języka migowego, aby móc zrozumieć treść wykładu.

W przypadku osób z niepełnosprawnością intelektualną, trudności mogą wynikać z ich trudności w przetwarzaniu i zrozumieniu informacji. W takiej sytuacji istotne jest dostosowanie języka używanego przez wykładowcę i przedstawianie treści w sposób zrozumiały dla tych osób. Może to wymagać użycia jasnych i prostych słów oraz ilustracji lub obrazów, które pomagają wizualizować treść. Ćwiczenia nie mogą być zbyt trudne i zbyt ciężkie. Każda osoba powinna zrozumieć treść zadań. Dlatego ważne jest, aby wykładowcy byli elastyczni i gotowi dostosować program nauczania do specyficznych potrzeb ucznia.

Kolejnym wyzwaniem w procesie dydaktycznym jest dostosowanie metody nauczania do indywidualnych potrzeb i umiejętności osoby z niepełnosprawnością. Niektóre osoby mogą potrzebować dłuższego czasu na przyswojenie informacji. Istotne jest dostosowanie czasu na wykonanie zadania do danej osoby. Z kolei inne osoby mogą potrzebować więcej godzin praktyki i powtarzania materiału, aby go opanować.

Osoby z niepełnosprawnością mogą mieć różne preferencje dotyczące sposobu przyswajania wiedzy. Niektórzy mogą korzystać z metody audialnej, inni woleliby korzystać z prezentacji. Ważne jest, aby wykładowcy mieli świadomość tych różnic i dostosowywali metody nauczania do indywidualnych potrzeb studenta.

Kolejną trudnością, z którą można się spotkać, jest komunikacja. Osoby z niepełnosprawnością mogą mieć trudności w komunikacji werbalnej lub mogą korzystać z języka migowego. W trakcie pokonania trudności w procesie dydaktycznym najważniejsza jest komunikacja z wykładowcą.

Wykładowca powinien mieć nieustanny kontakt ze wszystkimi studentami. Powinien otrzymać odpowiedź od każdego na pytanie „czy wszystko zrozumieli”. W momencie, gdy nie otrzyma takiej informacji powinien zadać pomocnicze pytania. Ważne jest, aby wykładowca umiał porozumieć się ze studentem na sposób, który jest dla niego najwygodniejszy i najbardziej zrozumiały. Wykładowca podczas zadawania pytań nie krytykuje, nie ocenia studentów. Zadaje pytania, aby mieć pewność, że każdy zrozumiał dany materiał.

Ważną kwestią jest również dostępność pomocy technicznych dla osób z niepełnosprawnością. Dla osób niewidomych mogą to być specjalne programy komputerowe, które pozwalają na odczyt tekstu, a dla osób niesłyszących mogą to być urządzenia dostarczające dźwięk zamiast dźwięku z głośników. Warto zadbać, aby takie urządzenia były dostępne i odpowiednio dostosowane do potrzeb uczniów. Istnieją również trudności techniczne związane z korzystaniem z komputerów i urządzeń elektronicznych. Niektóre osoby mogą mieć trudności z obsługą myszy lub klawiatury. Dlatego ważne jest, aby zapewnić odpowiednie narzędzia technologiczne, takie jak specjalne klawiatury lub urządzenia do sterowania oprogramowaniem.

Niekiedy trudności w procesie dydaktycznym wynikają nie tylko z niepełnosprawności, ale także z niewiedzy wykładowców na temat konkretnych potrzeb i trudności danej osoby. Dodatkowo podczas ćwiczeń wykonywanych w parach studenci mogą mieć opory, bad się lub po prostu nie chcieć pracować z osobą z niepełnosprawnością. Bardzo często uważają, że może ona obniżyć ich stopień za ćwiczenie, co nie zawsze jest prawdą.

Dlatego ważne jest, aby wykładowcy mieli odpowiednią wiedzę i umiejętności, aby efektywnie pracować ze studentami z niepełnosprawnością. Szkolenia i warsztaty dotyczące potrzeb i dostosować dla osób z niepełnosprawnościami mogą pomóc wykładowcom w zrozumieniu i skutecznym wspieraniu studentów.

W procesie dydaktycznym istotne jest również zaangażowanie innych studentów. Powinni oni być świadomi, że niepełnosprawność nie może być powodem dyskryminacji. Ważne jest promowanie wśród studentów empatii i szacunku wobec innych osób.

Podsumowując, w trakcie procesu dydaktycznego w pracy z osobami z niepełnosprawnością można napotkać wiele trudności. Aby zapewnić równy dostęp do edukacji osobom z niepełnosprawnością, ważne jest uwzględnienie indywidualnych potrzeb i trudności studentów, dostosowanie materiałów dydaktycznych i metod nauczania oraz zapewnienie odpowiednich pomocy technicznych. Ponadto, niezbędne są odpowiednie szkolenia dla wykładowców w celu zwiększenia ich kompetencji w pracy z osobami z niepełnosprawnością.

W Powiślańskiej Szkole Wyższej dzięki realizacji projektu „Dostępna bez barier Powiślańska Szkoła Wyższa” ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach: Osi Priorytetowej: III Szkolnictwo wyższe dla gospodarki i rozwoju, Działania 3.5 Kompleksowe programy szkół wyższych, Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020.”, są likwidowane wszelkie trudności i bariery, jakie mogą spotkać osoby z niepełnosprawnością. W ramach programu kadra dydaktyczna i zarządzająca brała udział w szkoleniach świadomościowych oraz w zakresie pracy ze studentem ze specjalnymi potrzebami.

Bibliografia

1. Adel, R. (1999). Adaptacja procesu dydaktycznego: teoria, metoda, praktyka. Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
2. Cieszyńska, H. (2017). Adaptacja procesu dydaktycznego w kontekście różnorodności uczniów. Edukacja Ustawiczna Dorosłych, 3(137), 83-94.
3. Dąbrowska, A. (2012). Adaptacja procesu dydaktycznego do potrzeb ucznia z niepełnosprawnością intelektualną. W: Błaszczak, E., & Wierzbicka, E. (red.), Innowacyjność w edukacji specjalnej (s. 107-117). Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
4. Popławski, K. (2014). Adaptacja procesu dydaktycznego do potrzeb uczniów z niepełnosprawnością intelektualną. Poradnik Metodyczny dla Nauczycieli. Wydawnictwo ZPN.

Autor tekstu:

BEATA DREWIENKOWSKA

Trener mentalny, trener rozwoju osobistego, trener psychologii pozytywnej w biznesie, wykładowczyni (m.in. na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie, UMCS w Lublinie, Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wyższej Szkole Administracji i Biznesu w Gdyni i innych), certyfikowana trenerka biznesu, edukatorka, prelegentka na konferencjach, doradca zawodowy. Ekspertka w dziedzinie projektowania uniwersalnego oraz dostępności. Audytor dostępności architektonicznej, informacyjno-komunikacyjnej oraz cyfrowej. Od 20 lat doradza i prowadzi szkolenia dla klientów z różnych branż. Specjalizuje się w szkoleniach i doradztwie w obszarach dostępności, projektowania uniwersalnego dla osób z niepełnosprawnością, komunikacji z osobą z niepełnosprawnością, motywacji oraz zarządzania pracownikiem z niepełnosprawnością. Propaguje ideę zatrudniania osób z niepełnosprawnością. Od kilku lat skutecznie dzieli się swoim doświadczeniem z zakresu aktywizacji osób z niepełnosprawnością, dostępności, przyczyniając się do zatrudniania osób z niepełnosprawnością.

Publikacja została sfinansowana w ramach projektu nr POWR.03.05.00-00- A094/19 pt. „Dostępna bez barier Powiślańska Szkoła Wyższa” ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach: Osi Priorytetowej: III Szkolnictwo wyższe dla gospodarki i rozwoju, Działania 3.5 Kompleksowe programy szkół wyższych, Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020.

Data sporządzenia artykułu: 13.11.2023 r.